I. Dedicatio (proloog) – Athanasius Kircher
Voor de heiligste Leopold I, de altijd verheven keizer, de rechtvaardige, vrome, gelukkige, driemaal grootste koning van Bohemen, Hongarije, Rome, smeekt Athanasius Kircher oneindig geluk af.
Na de trieste catastrofe van de grote zondvloed en de ark van Noach, na de tragische vernietiging van het mensengeslacht, na het treurigste aangezicht van de wereld en alle sterfelijke zaken, breng ik nu op het toneel een nieuwe toestand van een voorbije tijd, de presentatie van een ongewoon theaterstuk – de Toren van Babel: ik bedoel de toren die vanwege zijn bedenkers eindeloze loop der tijden heen beroemd is – om niet te zeggen berucht, omdat zij overmoedig vanuit menselijk gebrek aan schroom gepoogd hebben een bouwwerk op te richten tot aan de uiterste grenzen van de hemel, door domme arrogantie.
Ik spreek van het bouwwerk dat schuld had aan beschadiging van de goddelijke majesteit, toen het koppig de ongeoorloofde top van het menselijk domein bereikte, en dat door een bliksemslag van het hemelse oordeel zijn hoogmoed aflegde – en zoals het de uiteindelijke almacht van het goddelijke, en de waarheid dat God gevreesd moet worden bewees met het duidelijke teken van zijn omverwerping, zo heeft het ook door het voorbeeld van zijn zichtbare allerzwaarste instorting aan alle na hem komende eeuwen van mensen geleerd, en het heeft moeten leren, Dat men tegen God niet plannen kan, maar dat alle constructies van een drieste geest en alle gedachten van overmoed, hoe enorm ook, toch krachteloos en krankzinnig zijn en dat ze ten onder zullen gaan volgens hetzelfde lot.
Sacratissimo Leopoldo I. Imperatori semper Augusto, justo, Pio, Felici, Boëmiae, Hungariae, Rom. Regi, ter maximo. Athanasius Kircherus perennem felicitatem precatur.
Post luctuosam universalis diluvii…..
…..Turrim Babel …
Fabricam dico, quae rea … majestatis divinae, … fulmine … supremum divinae potestatis dominium, veritatemque ….
Non esse consilium contra Dominum: sed omnes animi arrogantis machinas, substructionesque ambitionis, quantumvis immanes, inanes tamen & insanas esse, eodemque secum fato perituras.
…..Turris Babel …
II. Genesis 11: 1-2 Bibel
…..Turris Babel …
Es hatte aber alle Welt einerlei Zunge und Sprache,
mismas palabras.
the same words
Als sie nun nach Osten zogen,
l’orient
journeyed east
fanden sie eine Ebene im Lande Schinar
y asentaron allí.
en daar het hulle gaan woon.
et ils s’y établirent.
and
settled there.
Schinar und wohnten daselbst.
III. Sequitur primo, Athanasius Kircher – Turris Babel
Quod si spatio trium millium quadringentorum viginti sex annorum continue a quatuor millionibus hominum fuisset laboratum, et Turris singulis septimanis uno milliari circumquaque ascendisset, Turris dicto temporis spatio non fuisset finita.
Dat als er gedurende drieduizendvierhonderdzesentwintig jaar onafgebroken door vier miljoen mensen zou zijn gewerkt, en de Toren per week een mijl in alle richtingen was gegroeid, de Toren in de genoemde tijd niet zou zijn voltooid.
IV. Genesis 11: 3-4 Bibel
…..Turris Babel …
bricks, stone, tar, mortar, heaven
bakstene, bousteen, lymgrond, klei, hemel
ladrillo, piedra, betún, mezcla, cielo
briques, pierre, bitume, mortier, cieux
Und sie sprachen untereinander: Wohlauf, lasst uns Ziegel streichen und brennen! – und nahmen Ziegel als Stein und Erdharz als Mörtel
und sprachen: Wohlauf, lasst uns eine Stadt und einen Turm bauen, dessen Spitze bis an den Himmel reiche,
cieux!
die Hemel reik
reach into heaven
cielo
damit wir uns einen Namen machen; denn wir werden sonst zerstreut in alle Länder.
V. Sequitur secundo, Athanasius Kircher – Turris Babel
Si omnium sylvarum totius orbis terrarum ligna in unum locum fuissent comportata, et totus orbis terrarum in limum, seu argillam cessisset, et oceanus cum omnibus maribus et fluviis in bitumen; nec ligna ad coquendos lateres, nec ad argillam orbem terrae, nec ad bitumen oceanum suffecturum fuisse. Novum igitur orbem condere, eumque hoc duplo maiorem ad hanc fabricam expediendam esse oportebat.
Als van alle bossen van de hele wereld het hout op één plaats zou zijn samengebracht, en de hele wereld in modder of klei veranderd was en de oceaan met alle zeeën en rivieren in pek – dan zou noch het hout voldoende zijn om de tichels te bakken, noch de aardbol voor alle klei, noch voor de pek de oceaan. Het zou nodig zijn een extra wereld te vervaardigen, en dat die dubbel zo groot zou zijn als deze, om dat bouwwerk mogelijk te maken.
VI. Genesis 11: 5-7 Bibel
Da fuhr der HERR hernieder, dass er sähe die Stadt und den Turm,
…..Turris Babel …
die die Menschenkinder bauten.
Und der HERR sprach: Siehe, es ist einerlei Volk und einerlei Sprache unter ihnen allen und dies ist der Anfang ihres Tuns; nun wird ihnen nichts mehr verwehrt werden können von allem, was sie sich vorgenommen haben zu tun.
Wohlauf, lasst uns herniederfahren und dort ihre Sprache verwirren, dass keiner des andern Sprache verstehe!
VII. Sequitur tertio, Athanasius Kircher – Turris Babel
Quod si eques quispiam singulis diebus 30 milliaria in illo declivi cochleae ascensu confecisset, octigentorum annorum spacio, Turris apicem non attigisset.
Dat als een willekeurige ruiter per dag dertig mijl op die stijgende spiraalvormige weg zou afleggen, hij in achthonderd jaar de top van die Toren niet zou bereiken.
VIII. Genesis 11: 8-9 Bibel
So zerstreute sie der HERR von dort in alle Länder, dass sie aufhören mussten, die Stadt zu bauen.
Daher heißt ihr Name Babel,
Por esto fué llamado el nombre de ella Babel,
Therefore its name was called Babel,
Daarom het hulle dit Babel genoem,
Aussi la nommat-on Babel,
weil der HERR daselbst verwirrt hat aller Länder Sprache und sie von dort zerstreut hat in alle Länder.
IX. Sequitur quarto, Athanasius Kircher – Turris Babel
Hanc Turrim pondere suo multis parasangis superasse terram; quod ita ostendo. Sit Turris abd, globus terrae bcde, centrum Mundi o. Si igitur totus terrestris globus ad hanc fabricam complendam non erat sufficiens, ergo si aliunde divinitus suppeditata materia Turris demonstratae magnitudinis super terram fuisset elata, necessarium erat, terram tantum extra centrum universi, utpote leviorem exire, quantus erat excessus ponderis Turris supra pondus terrae; quem excessum iuxta staticae leges cum nos invenerimus, decem semidiametros constituere, conclusimus, centrum gravitatis terreni globi non iam in o, sed in i constitui, ibique cum centro mundi congruere; quod si ita, ergo totus terrenus globus extra centrum universi, cum ruina totius Mundi extitisset.
Dat deze Toren door zijn massa vele parasangen zou uitsteken boven de Aarde, hetgeen ik als volgt duidelijk zal maken: neem een Toren a-b-d, en de aardbol b-c-d-e, en het middelpunt van de aarde o. Als dus de hele wereldbol niet voldoende was om dat gebouw gestalte te geven, en er dus met van Godswege ergens anders vandaan aangevoerd materiaal een Toren van de aangegeven grootte boven de aarde zou zijn opgericht, was het noodzakelijk dat de aarde, omdat zij lichter was, uit het middelpunt van het universum zou geraken – zo omvangrijk was de uitstulping van massa van de Toren buiten de massa van de aarde; aangezien wij vaststelden dat deze uitstulping volgens de wetten van de statica tien halve diameters zou moeten zijn, moeten we vaststellen dat het zwaartepunt van de aardbol niet langer in o maar in i zou liggen en dat dat (punt) met het centrum van de wereld zou samenvallen. Als dat het geval zou zijn zou dus de hele aarde buiten het centrum van het universum blijken te staan, tot ondergang van de hele Wereld.
X. Epiloog – Sequitur quarto, Athanasius Kircher – Turris Babel
Lector examinet figuram hic appositam, et verum, quod diximus, inveniet. Vana itaque fuit, et stulta mortalium praesumptio, tale quid non dicam cogitare, sed ne attentare quidem velle; ut proinde merito ob temeritatem Deo hominibusque invisam, dum cum coelo bellum inire praesumptuosius attentarent, Deus confusione linguarum tantam temeritatem puniendam censuerit.
De lezer kan de hier afgebeelde illustratie bestuderen, en hij zal de waarheid die wij uiteen hebben gezet vinden. Het was daarom een ijdele en domme aanmatiging van die stervelingen om iets dergelijks – ik zal niet zeggen: te denken – maar zelfs te willen beproeven; zodat God derhalve terecht , vanwege hun overmoed, die verfoeid wordt door God en de mensen, toen zij al te aanmatigend probeerden een oorlog te beginnen met de hemel, deze omvangrijke overmoed heeft besloten te straffen met spraakverwarring.
(Nederlandse vertalingen: Siward Tacoma)
When Turris Babel is performed outside The Netherlands, the spoken Dutch texts should be spoken preferably in the language of the country or a language that the audience can understand. The Latin texts should remain Latin.